Roker: van rebel tot vieze ouwe stinker
Bron: NRC, 22 juni 2002
Dooft de sigaret in de populaire cultuur, nu de overheid roken bij poppodia
wil verbieden, vraagt Paul Steenhuis zich af. Kan pop zonder rook?
James Dean liet zich als opstandige jongeman nog met een sigaret in de
mondhoek fotograferen. Maar als er nu publiekelijk gerookt wordt door jonge
popmuzikanten of fllmsterren, dan is het hasj. De sigaret heeft geen rebels
imago meer.
De moderne opstandige held uit de populaire cultuur laat zich hooguit met een
joint vastleggen op film, clip of foto. Of, zoals de rapper Snoop Dogg in zijn
clips, in rookwolken die een stevig hasjgebruik suggereren.
Er - zijn nauwelijks moderne pop- of filmsterren te noemen die ophet podium
of in beeld een sigaret roken. Ook laten ze zich privé met rokend fotograferen.
Ja, er zijn bekende beelden van Rolling Stone Keith Richards, gitaar spelend
met zijn eeuwige sigaret tussen de snaren, of van filmsterren als Lauren Bacall
of Marlene Dietrich die zwoel een sigaret opsteken. Maar dat zijn beelden uit
een ver verleden.
De sigaret in de populaire cultuur is vrijwel uitgedoofd.
Dat komt natuurlijk door de aanhoudende campagnes, vooral in Amerika, van
bezorgde instanties die wijzen op de gruwelijke gevolgen die het roken voor de
gezondheid heeft. Kanker, hart- en vaataandoeningen, etcetera.
De grotendeels onweerlegbare feiten die zij aanvoerden hebben in de
Amerikaanse cultuur ervoor gezorgd dat de sigaret taboe is in de openbare
ruimte, dus ook in films en op televisie.
Het imago van de sigaret als genotsmiddel voor een vrijgevochten mens is
daardoor geheel verpulverd. De tabaksroker is niet langer een stoere rebel (m/v),
maar een vieze stinker. Een vieze, ongezonde stinker die niet alleen zich zelf,
maar ook zijn medemensen naar het leven staat.
Die gedachtegang is overgenomen door de overheid in ons land, en die van de
Europese Unie. De anti-rookmaatregelen zullen alleen nog maar aanzwellen.
Reclame voor tabak is a! verboden. De tabaksindustrie mag in ons land geen
culturele manifestaties sponsoren. Sigaretten met plezier associëren is uit den
boze.
AANSTAAND VERBOD
Vandaar dan ook dat roken per 1 januari 2003 in Nederland als gevolg van de
nieuwe Tabakswet verboden wordt bij poppodia, in theater cafés en bioscoopcafés.
Althans daar ziet het naar uit. De Vereniging Nederlandse Poppodia vreest voor
het verlies aan klandizie en de ontspannen sfeer in die gelegenheden, en
probeert daarom de verwachte anti-rookmaatregelen wat te verzachten. Maar of dat
lukken zal is de vraag. Het idee dat roken uitgebannen moet worden, regeert in
Europa.
Misschien is dat vanuit het standpunt van de nationale volksgezondheid
wenselijk, maar is het voor het uitgaansleven en de bloei van de cultuur
wenselijk? De directeur van Nederlandse voornaamste poptempel, Paradiso in
Amsterdam, Pierre Ballings is daar zeer somber over: ,,Niet roken betekent het
einde van de popsector”, zei hij in deze krant.
Zou dat echt zo zijn?
Roken en jeugdcultuur (en dus ook de popcultuur) zijn onlosmakelijk met
elkaar verbonden. Dat vloeit voort uit de stelling van H.J.A Hofland: roken is
een ‘geescaleerde jeugdzonde’. Waarom begin je met roken in je jeugdjaren en
nooit op je dertigste? Hofland: ,,Omdat het menselijk wezen die periode gaat
begrijpen dat hij zich voor de rest van leven met het leven moet meten, en omdat
hij instinctief beseft dat die opgave groter is dan hij in zijn eentje kan
voltooien. En wie in de gaten krijgt dat tabak — - het wonder - hem van die
eenzaamheid verlost, heeft een onafscheidelijke vriend gekregen.” Tijdens die
zelfde jaren dat je voor tabak ontvankelijk bent, ben je ook voor popmuziek
ontvankelijk— die een soortgelijke troost kan opleveren. In dat opzicht zijn
popcultuur en tabak — en andere roesmiddelen — onlosmakelijk met elkaar
verbonden.
Maar als pop en rook echt niet zonder elkaar kunnen, waarom hebben zich dan
nog geen pro-rookrellen voorgedaan bij poptempels als Paradiso of op het
Binnenhof, waarbij politici door jeugd met flesjes Bacardi Breezer bekogeld
werden? Tot nu toe zijn het alleen de exploitanten van poppodia, die zich
geroerd hebben. Zij vrezen voor hun klandizie.
Is het misschien vooral de oudere popconsument, die zweert bij tabak? Dat is
wel de observatie van Jan Vollaard, al meer dan tien jaar poprecensent voor NRC
Handblad. Hij bezoekt vrijwel wekelijks verschillende popconcerten en het valt
hem op dat ,,hoe ouder de doelgroep waarvoor de muziek gemaakt wordt, hoe meer
er gerookt wordt”.
Bij een country & westernconcert of een ouderwets rockconcert, wordt
stevig gerookt. Maar bij op tredens van zeer energieke hiphoppers, dance muziek,
rap en arrenbie, waar jonger publiek op afkomt, daar wordt veel minder tabak
gerookt. Men gebruikt andere genotsmiddelen - net als veel jonge popartiesten
blijkbaar, die voor het scheppen niet zichtbaar meer tabak nodig hebben.
Maar is die niet-rooktrend onder jongeren algemeen? Het sexy imago van
de sigaret is inmiddels met succes bestreden. In films en op televisie zijn
rokers zo goed als uit gebannen. De jeugd wordt niet meer naar de sigaret gelokt
door zulke voorbeelden, zou je denken.
Toch, ondanks de toegenomen taboeïsering van roken, neemt het aantal rokers
onder jongeren niet af. Integendeel. Volgens de cijfers van het Centraal Bureau
van de Statistiek van vorig jaar zijn jongeren in Nederland de afgelopen twee
jaren meer gaan roken. Vier van de tien jongeren van 18-24 jaar rookt. Voor
jongens steeg het percentage van 39 tot 44, voor meisjes van 37 naar 41.
Poprecensent Vollaard (45) begon op 18-jarige leeftijd met roken en is
inmiddels al weer 15 jaar gestopt. Maar hij is tegen het poprookverbod. ,,Het is
niet in de geest van rock & roll om mensen iets te verbieden,” zegt Vollaard.
Hij vindt het ‘betutteling die uit Amerika komt overwaaien’. ,,We gaan er ook
naar toe dat je straks amper nog drank kan krijgen bij popconcerten. Dat is in
Amerika a! zo.
Daar mag je per bestelling niet meer dan twee biertjes halen, en dan moet je
steeds een identiteitsbewijs tonen.”
Naar Amerikaans voorbeeld kan de Nederlandse overheid natuurlijk een nóg
restrictiever beleid gaan voeren voor het uitbannen van de sigaret. Her gevolg
daarvan zal zijn, net als in Amerika, dat de sigaret dan echt in het gebied van
de verboden genietingen terecht komt, zoals porno. Vandaar dat er op internet a!
Amerikaanse ‘smoking sexsites’ zijn te vinden, waarbij alleen al de foto van een
half ontklede vrouw die een sigaret rookt, lust moet oproepen. Overigens biedt
een site als
www.sexysmoking.net meer dan alleen rokende vrouwen. Voor plaatjes van beroemde
rokende mannen is de Amerikaan aangewezen op ‘illegale' rookfoto’s op de
homo-erotische site van een Amerikaanse discussiegroep over MalesCelebreties
Smoking. Roken is in Amerika al porno geworden.
Citaat HJ.A. Hofland afkomstig uit:
‘Rook doet leven. Over bet recht op een hedonistisch bestaan’ van Martin van
Amerongen, uitgave Mets &Schilt.
| 
Zend
deze pagina naar een vriend