Rokende werknemer in het nauw

De rokende werknemer verliest terrein. Als het aan minister Borst ligt, zal binnenkort ook een rookverbod voor bedrijven worden afgekondigd. Maar er is kritiek. Fijn roken op de werkplek moet kunnen, zegt zelfs Stivoro.

Van onze verslaggeefster Annieke Kranenberg

AMSTERDAM

De sigaret als dodelijk wapen? Een Italiaanse officier van justitie onderzoekt of de baas en collega's van een 25-jarige astmapatiënte kunnen worden aangeklaagd wegens doodslag. De vrouw, door de Italiaanse kranten Stefania C. genoemd, stierf eind 1999 in Italië achter haar bureau als gevolg van een acute astma-aanval. Passief meeroken zou haar fataal zijn geworden.

In Nederland wordt de roker nog niet als crimineel bestempeld, hooguit als asociaal. Wel winnen de niet-rokende werknemers ook hier terrein via de rechterlijke macht. Het paffende personeel wordt steeds vaker - net als in Amerika - verbannen naar het rokershol of de stoep.

Na een postsorteerster in Breda, die via een kort geding succesvol een algeheel rookverbod claimde, eist nu ook een sollicitant smartengeld van twee bedrijven die hem geen rookvrije ruimte konden garanderen. Hierdoor liep de man, die allergisch is voor tabaksrook, de banen mis.

De werknemer kan bij de rechter een rookvrije ruimte afdwingen; minister Borst van Volksgezondheid wil nog verder gaan. Begin december kondigde zij aan dat ze streeft naar een wettelijk rookverbod in bedrijfsgebouwen, waarin zij ruimte laat voor de speciale rookplek.

Volgens haar moet de wet niet-rokers beschermen tegen gezondheidsschade door tabaksrook van collega's. Jaarlijks sterven zo'n 25 duizend mensen aan de gevolgen van het roken; driehonderd mensen overlijden door ongewild meeroken. Nederland kent 160 duizend luchtweggehandicapten die sowieso geen tabaksrook kunnen verdragen.

Of de Tweede Kamer akkoord zal gaan met het wetsvoorstel van Borst, is de vraag. De drie grote politieke partijen twijfelen aan de zin van een wettelijk verbod, evenals de organisaties van werkgevers en werknemers. Zij vinden dat allereerst een zaak tussen baas en personeel.

Uit onderzoek is echter gebleken dat die er samen niet uitkomen. In de jaren negentig was het tabaksontmoedigingsbeleid van de overheid erop gericht dat bedrijven zelf maatregelen moesten treffen onder het motto 'Roken, daar komen we samen wel uit'. De campagne had niet het gewenste effect. Ongeveer tweederde van de bedrijven heeft geen rookbeleid.

Wel zei ruim driekwart van de werknemers - onder wie ook rokers - prijs te stellen op een rookvrije ruimte. Veel werknemers ervaren de afspraken over roken echter als onduidelijk. Ook zouden ze niet worden gehandhaafd. Directeur T. Prins van de Stichting Volksgezondheid en Roken (Stivoro): Veel mensen ervaren de werkplek net zo privé als hun eigen huis. De foto op het bureau kan daar net zo goed bijhoren als een sigaret.'

Alleen volgens het poldermodel, veel overleggen, kunnen bedrijven tot een rookbeleid komen, aldus Prins. Stivoro is samen met het Astma Fonds en partners als Cicon (dat bedrijven adviseert over een rookbeleid) onlangs met de campagne 'Roken en de werkplek' begonnen. Daarbij hoort volgens haar ook een prettige rookplek.

Een effect van een rookbeleid, zegt Prins, is dat rokende werknemers sneller geneigd zijn te stoppen. Met de huidige krapte op de arbeidsmarkt is dat economisch aantrekkelijk voor de werkgever, meent ze. Want Nederland zou jaarlijks vier miljard gulden mislopen als gevolg van ziekteverzuim wegens aan roken gerelateerde aandoeningen.

Forces commentaar

In de Volkskrant van 30 december verscheen een artikel met de titel 'Rokende werknemer in het nauw' van de hand van Annieke Kranenberg.

In het artikel worden onder andere uitgebreid cijfers geciteerd die door STIVORO worden aangereikt met betrekking tot roken en meeroken.

Het valt ons op dat ook deze keer weer in de pers kritiekloos de cijfers van STIVORO worden gepresenteerd zonder zich te verdiepen in de oorsprong, achtergronden en het waarheidsgehalte van deze cijfers.

Voor meeroken bijvoorbeeld, baseert STIVORO zich met name op een artikel van een aantal epidemiologen van het Nederlands Kanker Instituut (NKI) in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in 1994 (zie
http://www.forces-nl.org/analyses/nki_over_epa.html). Daarin komt het NKI tot een aantal van 110-270 longkanker doden door meeroken. Het NKI leidt dit cijfer op zijn beurt weer af van een Amerikaans onderzoeksrapport uit 1992, uitgevoerd door het Environmental Protection Agency, de tegenhanger van ons RIVM.

Dit laatste onderzoek echter is alom bekritiseerd en werd in 1998 door de Amerikaanse federale rechter William Osteen zelfs wegens verregaande onzorgvuldigheid voor het grootste deel naar de prullenbak verwezen. Ook de Nederlandse AMC toxicoloog F.A. de Wolff, o.a. bekend van het Bijlmeronderzoek, uitte uitgebreide kritiek op het NKI artikel in hetzelfde tijdschrift (zie: http://www.forces-nl.org/analyses/DeWolff.html). Een
onderzoek van de Wereld Gezondheids Organisatie in 1998 kon alleen maar tot de conclusie leiden dat "No clear dose-response relationship could be demonstrated for cumulative spousal ETS exposure. The OR for ever exposure to workplace ETS was 1.17 (95% CI = 0.94-1.45), with possible evidence of increasing risk for increasing duration of exposure. No increase in risk was detected in subjects whose exposure to spousal or workplace ETS ended more than 15 years earlier. Ever exposure to ETS from other sources was not associated with lung cancer risk. Risks from combined exposure to spousal and workplace ETS were higher for squamous cell carcinoma and small-cell carcinoma than for adenocarcinoma, but the differences were not statistically significant." (zie ook: http://www.forces-nl.org/analyses/who_rapport.htm).

Ook het aantal roken-gerelateerde slachtoffers dat door STIVORO wordt vermeld, is geenszins zeker. Zie daarover onze analyse op http://www.forces-nl.org/analyses/stivoro/over_roken.html.

Voor wat betreft de hinder die CARA-patienten van tabaksrook ondervinden zijn wij van mening dat hiervoor de normale procedure voor lichamelijk gehandicapten dienen te worden gehanteerd, namenlijk dat voor hun speciale voorzieningen op de werkplek dienen te worden getroffen.

Een laatste opmerking van ons betreft de slotzin van het artikel, waarin wordt beweerd dat Nederland, als gevolg van aan roken gerelateerde aandoeningen, jaarlijks vier miljard gulden zou verliezen. Waar dit cijfer vandaan komt kunnen wij niet uit het artikel afleiden, maar het is wel bekend dat het aantal aandoeningen dat door organisaties als STIVORO aan
roken wordt gewijd bijna altijd overtrokken is en niet door wetenschappelijk onderzoek wordt gestaafd.

Graag zouden wij in dit soort artikelen wat meer zorgvuldigheid van de pers zien. De lezer is geholpen door een objectieve berichtgeving. Daarbij is het zaak ook notie te nemen van de argumenten van de andere kant van een bepaalde problematiek: hoor en wederhoor.